Брам Стокерын "Дракула Гүнтэн" (1-р бүлэг)

Жонатан Харкерын тэмдэглэл.
5-р сарын 3. Биштриц

5-р сарын 1-ний үдэш 8 цаг 35 минутанд би Мюнхень хотоос гарч дараагийн өглөө нь Виеннд хүрч ирэв. Уг нь бол галт тэрэг хуваарийн дагуу 6:46-д ирэх ёстой байсан л даа, гэвч ирэх ёстойгоосоо нэг цагаар хоцорч ирсэн юм. Тэгээд галт тэрэгний цонхоор харж явахад Будапешт их сайхан хот шиг санагдаж билээ. Тэнд буугаад хотын захын гудмуудаар алхаж үзэх боломж надад байсан ч галт тэрэг энд хоцорч ирсэн шигээ түрүүлээд явчихвий гэсэндээ буудлаас холдож ер зүрхлэсэнгүй.
       Тэгээд би цааш явахдаа Данубе голын дээгүүрх эртний хэв загвартай чамин гүүрийг өнгөрөхдөө л өрнөдийг ардаа үлдээж дорнодруу нэвтрэн орж буйгаа анзаарсан юм даа. Энэ газраас эхлээд цаашлах тусам, эртний түүхийн өлгий болсон Туркын газар нутагруу улам бүр ойртох тутамд, дорнын их соёл уламжлал биднийг бүрхээд авах шиг л болж байлаа.
       Тэнд удсан ч үгүй галт тэрэг маань хөдөлж, бид цааш явсаар шөнө дундын хирд Клаузенбургт хүрч ирэв. Энд би шөнийг өнгөрүүлэхээр шийдэж "Рояал" гэх зочид буудалд өрөө захиалсан бөгөөд тэнд би оройн зоогоо барьсан юм. Улаан чинжүүгээр хачирласан тахианы мах нь амттай гэж жигтэйхэн ч жаахан аргуу байлаа. (Санамж : Хоолны жорыг нь Минад зориулаад тэмдэглээд авчихсан шүү.) Нэрийг нь "Паприка Хендл" гэж нэрлэдэг талаар үйлчлэгчээс нь олж сонсов. Мөн үндэсний зоог болсон уг хоолыг аль ч газрын Карфатчуудаас сурах боломжтой юм гэнэ.
       Харин энд миний хазгай муруй Герман хэл их л хэрэг боллоо шүү хө. Хэл мэдэхгүй бол яажшуухан явах байснаа төсөөлөхөд ч үнэхээр бэрх байна.
       Лондонгоос явахаасаа өмнө би зориуд өөртөө цаг гаргаж Британий Үндэсний Музейг зорьсон юм. Яахав, Трансилванитай холбоотой газрын зураг, мэдээ сэлтийг сонирхох гэж л тэр байхгүй юу. Газар нутаг, соёлынх нь талаар тодорхой мэдээлэлтэй байвал миний харилцах гэж байгаа тэр язгууртан хүнд тааламжтай санагдах нь тодорхой.
       Мөн тэр хүний зааж өгсөн газрыг нь би хайсаар улс орны бүр хамгийн зүүн хэсэгт буюу Карпатын уулсын дундах Трансилваниа, Молдавиа болон Буковино гурван мужийн хил дээр байдгийг нь олж мэдэв. Маргаан байхгүй энэ хэсэг газар бол Европт тэр бүр хүмүүсийн мэдээд байдаггүй, очоод байх нь ч ховорхон зэлүүд буйд газар байлаа.
      Чухамхүү Дракулагийн шилтгээнийг л яг таг заасан газрын зургийг би эрээд эрээд олсонгүй дээ. Гэхдээ бас хоосонгүйэ, Дракула гүнтэнгийн нэрлээд байсан Биштрицийг нь би олж дөнгөлөө. Эрж олоход ч төвөгтэй байсангүй. Харин би энд хожим хойно аяллынхаа тухай Минад ярьж өгөхөд хэрэг болгох үүднээс зарим нэг чухал хэрэгцээтэй баримтуудыг бичье.
Трансилвани мужийн хүн ам дөрвөн үндэстэн ястанд хуваагддаг :
       Өмнө зүгт Саксончууд болон Дацийн үр удам болсон Валачууд амьдардаг бол баруун хязгаарт Магиарчууд нутагладаг юм байна. Харин умард болон зүүн хэсгээр нь Сзекелисчүүд аж төрдөг аж. Тэдэн дээр би сүүлд нь зочилж очноо. Тэднийг Аттила болон Хүннүчүүдийн хойч үе гэдэг юм билээ. Энэ нь ч үнэний ортой байж болох бөгөөд 11-р зуунд Магиарчууд уг газрыг эзлэн түрэмгийлэхэд энд Хүннү нарыг нутаглаж байсан гэх мэдээлэл байдаг юм байна лээ.
       Хэрэв мухар сүсэг бишрэлийн үүсэл гарлыг судалж үзвэл маргаан байхгүй энэ газартай холбогдох биз. Бараг л ихэнх мухар сүсэг бишрэл цөм Карпатчуудын морины тахнаас үүсэлтэй гэж ярьдаг юм билээ. Үнэхээр сонирхол татаж байна шүү (Санамж : энэ талаар би Гүнгээс сайтар асууж лавланаа)
       Хэдий ор маань тохилог, хэвтэхэд тухтай байсан ч гэлээ элдэв янзын утга учиргүй зүүд зүүдэлснээсээ болоод сайн унтаж амарч чадсангүй. Мөн цонхон доор минь шөнөжингөө ноход хуцаж хоносныг яана. Эсвэл орой идсэн тэр улаан шинжүүнээс ч болов уу гэж бас бодлоо. Тэгээд би орноосоо босоод өөрийнхөө галуун хүзүүт лонхон доторх бүх усыг дуустал нь ууж орхив, гэвч удалгүй дахиад л ам цангаж эхлэх нь тэрдээ. Тэгж ингэж янз бүр болсоор байгаад үүр цайхын алдад ашгүй нэг нойр минь хүрч дуг хийх боломж гарсан юм. Тэгээд өглөө нар дээр хөөрсөн хойно өрөөний минь хаалгыг тогших чимээнээр сэрж орхив. Өглөөний цай бэлэн болсон нь тэр байж.
       Зоогон дээр би дахиад л улаан чинжүүнээс хэрэглэв, гэхдээ нилээд ихийг шүү. Мөн эрдэнэ шишийн гурилаар хийсэн овъёосны агшаамал идэж үзлээ. Үүнийг "мамалига" гэж нэрлэдэг юм байна, мөн "имплетата" гэдэг татсан махаар чигжсэн маш амттай баклажан идэж үзэв. (Санамж : Мөн л хийх жорыг нь би тэмдэглээд авчихсан) Ингээд өглөөнийхөө цайг түргэхэн гэгч нь уучихаад би 7:30 гэхэд галт тэрэгний өртөөнд хүрч очлоо. Гэвч уурын тэргийг хөдлөх хүртэл дахиад цаг гаруй хүлээж суусан юм даа!
       Дорно зүгрүү явах тусам яагаад ч юм галт тэрэг нь жижигрээд байх шиг санагдаж билээ. Хэрэв тэд Хятадад хүрч очвол яах болж байнаа?
       Ингээд бүх л өдрийн туршид бид байгал дэлхийн түмэн гоо үзэсгэлэн хосолсон өргөн уудам газар нутгийг хөндлөн гулд туулж явав. жижигхэн суурин гацаанууд хааяа нэг үзэгдэж, ном уншлага үйлддэг болов уу гэмээр сүм дуганууд уул толгодын орой дээр байгаа харагдана. Замын дэргэд сайр чулуу ихтэй жижиг горхинууд олон таарч, удалгүй урсгал нь салаалж мөн дахин нийлж, ус нь нэмэгдсээр заримдаа бүр өргөн гол мөрөн болж хувирна гээч.
       Зарим өртөөнд ердөө л хэсэг бүлэгхэн хүмүүс зогсч байсан бол бусад нэгэнд нь буудалд багтаж шингэхгүй шахам олон хүн галт тэргийг хүлээж байлаа. Мөн тэнд ямар л бол ямар хувцастай хүмүүсийг харж болно шүү. Тэдний зарим нь эдлэн газартаа байгаа тариачид шиг хувцасласан байхад өөр нэг нь миний Герман болон Францад үзсэн шиг нэхмэл өмд, богино хүрэм өмсч дугуй бүрх духдуулсан хээнцэр эрхмүүд байлаа. Мөн ганган дэгжин гэдэг нь дэндсэн догь хүүхнүүд залуус ч олон үзэгдэв.
       Цээж бэлхүүс хэсгээрээ өргөн л болохоос биш нутгийн бүсгүйчүүд нь дур булаам юм. Тэд ихэвчлэн цагаан ханцуйтай цамц өмссөн байх бөгөөд дээгүүр нь том зузаан гэгч нь бүсийг тэлээлж орхисон нь цамцных нь хормойг дэрвийлгэж яг л баллетын өмсгөл шиг харагдуулж байлаа. Мэдээж хэрэг доогуураа өмд банзал өмссөн байлгүй л яав гэж.
       Харин миний үзсэн хамгийн хачирхалтай дүр зураглал чухамхүү Словакчуудад байв. Бусдыгаа бодвол тэд илүү барбар маягийн хүмүүс юм. Толгой дээрээ ковбой малгай тавьж, бариу цагаан цамц өмсч, тоос шороонд дарагдсан өмдөө зэс аралтай асар том суран бүсээр тэлээлжээ. Урт түрийтэй гутал өмсч өмдөө дотуур нь чихсэн байна. Мөн урт бараан гэзэгтэй бөгөөд гил хар сахалтай юм. Харахад сүрлэг сайхан ч гэсэн тийм ч цэвэр цэмцгэр биш тэднийг учир мэдэхгүй хүн бол зэрлэг өрнөдийн дээрэмчид байна гэж эндүүрмээр. Гэхдээ тэд харагдаж байгаа шигээ улс огтхон ч биш юм шүү. Харин ч эсрэгээрээ гээч.
       Боргогийн гарамнаас Буковина хүртэл маш их салхи шуургатай байна гэж замдаа би сонсч явлаа. Харин сэтгэл санаа дагаад ч тэр үү энд салхи сэвэлзээд эхлэх чинь ... Тэгээд бид цааш явсаар Биштрицэд хүрч ирэхэд гадаа альхэдийнээ гэгээ тасраад харуй бүрий болсон байсан юм. Энэ хотын тухайд гэвэл, тавин жилийн тэртээд ээлж дараалсан аймшигт түймрийн галд өртөж байжээ. 17-р зууны эхэн үед гурван долоо хоногийн туршид дайснуудын бэхлэлтэнд байж 13.000 хүн энд нас барж, дайныг залгуулаад өлсгөлөн болоод өвчин тахал нүүрлэж байсан айхавтар үйл явдлууд болсон гэдэг.
       Дракула гүнгийн надад санал болгосон "Голдэн Кронэ" зочид буудлыг би төвөггүй гэгч нь олж чадлаа. Яг л миний төсөөлж байсан шиг эртний хийцийн барилга бүхий тун сонирхолтой газар байв.
       Намайг хаалгаар нь явж ороход жирийн тариачдын өмсдөг шиг даашинзныхаа гадуур цагаан дотортой урт хормогч зүүсэн, баясгалантай төрхтэй настай хатагтай өмнөөс минь угтаж авав. Тэр дэргэд минь ирээд бөхийн хүндэтгэл үзүүлээд "Та Англи хүн үү?" гэсэн юм.
      "Тийм байна" гэж би хариулаад, "Жонатан Харкер" гэж нэрээ хэллээ.
       Тэр инээмсэглэснээ, дэргэдээ зогсч байсан хөгшин эрд хандаж ямар нэгэн үг хэлэв. Мөнөөх эр удсан ч үгүй гартаа захидал барьсаар хүрч ирлээ. Тэгээд би дугтуйг нээж үзэв.
"Найз минь. -Карпатын уулсад тавтай морилно уу. Би таныг сэтгэл түгшин хүлээж суулаа. Эндээ сайхан амраад ав. Тэгээд маргаашийн гурван цагт Буковиноруу хөдлөх тэргэнд амжиж суугаарай. Боргогийн гарам дээр миний сүйх тэрэг хүлээж байгаа бөгөөд чамайг над дээр хүргэж ирэх юм. Чиний Лондонгоос энэ хүртэл хийсэн аялал чинь чамд өндөр сэтгэгдэл үлдээсэн гэдэгт итгэж байна, мөн миний үзэсгэлэнт нутаг орон чамд таалагдсан гэж найдъя. -Чиний нөхөр, Дракула." захианд ийнхүү бичсэн байлаа.

5-р сарын 4. Биштриц

Зочид буудлын эзэн ч мөн адил гүнгээс захидал хүлээн авсан гэдэг нь илт байв. Намайг дагуулсаар буудлаас үдэж, суудлын тэргэнд минь хүргэж өгөхөөр тэр хамт алхсан юм. Гэвч түүнээс зарим нэг зүйлсийн талаар лавлахад миний Герман хэлийг ойлгоогүй мэт цариалж, таг дуугүй алхаж явсан нь үнэхээр сонин санагдаж байлаа.
       Тийм байж таармааргүй л юм, өчигдөрхөн л миний яриаг гайхалтай сайн ойлгож байсан биш билүү, ядаж л юм асуухад минь хариулт өгч байсансан.
       Намайг угтаж авсан өнөөх төлөв даруу хатагтайн хувьд уг эрхмийн гэргий нь аж. Гэхдээ яагаад ч юм тэр хоёр надаас жийрхээд байх шиг санагдаж билээ. Дугтуйн дотор хамт мөнгө хийж илгээсэн байсан тул буудлын эзэн надаас өөр юуг ч хүссэнгүй. Дракула гүн болоод түүний амьдардаг харшийн талаар асуухад мань эхнэр нөхөр хоёр, хоёр биенрүүгээ учиртай гэгч нь харц чулуудаж, олигтой зүйлийг ярилгүй мэдэн будилж байсан нь ярих хүсэлгүй байгааг нь бэлхэн гэрчилнэ. Үнэндээ тэр хоёроос өөр энэ тухай асууж лавлах хүн олдоогүй бөгөөд тэдний ийнхүү аашлахыг хараад дотор минь өөрийн эрхгүй эвгүйрхэж эхэлснийг нуух юун.
       Харин намайг буудлаас явахаас яг өмнөхөн нь хөгшин хатагтай өрөөний минь үүдэнд ирж надаас "Чи заавал явах хэрэгтэй гэж үү? Өө! Залуу минь. Заавал явах шаардлагатай юм уу?" гэж их л учирлан асууж билээ. Түүний хазгай муруй Герман хэлнээс бусад ямар хэлээр яриад байгаа юм бол бүү мэд, өөр бусад аялгыг нь би сайн ойлгосонгүй. Тэгээд би түүнд явах цаг болсон тухайгаа, чухал хэргээр явах гэж байгаагаа ойлгуулаад хөдлөхийг завдтал тэр дахиад л намайг шалгааж :
       "Өнөөдөр ямар өдөр болохыг мэдэж байна уу?" гэж асуув. Өнөөдөр бол 5-р сарын 4-н гэж би хариулав. Гэтэл тэр толгой сэгсрээд :
       "Тиймээ! Би мэдэж байна! Гэхдээ чи өнөөдөр ямар өдөр болохыг мэдэж байна уу?" гэж дахин асуув. Тэгээд миний хариу хэлэхийг ч тоохгүйгээр цааш үргэлжлүүлж :
       "Өнөөдөр чинь гэгээн Жоржийн өдөр юм шүүдээ. Өнөөдөр орой, цагийн зүү шөнө дундыг заах үед ертөнц дээрх бүх л муу ёрын зүйлс амь ордог гэж ярьдгийг дуулаагүй юу? Ингэхэд чи хаашаагаа яараад байгаагаа мэдэж байна уу, очиж юу хийх гэж байгаагаа мэдэх үү?" гэж хэлээд өнөөх хатагтай шалгааж гарав. Түүнийг тайтгаруулах гэж оролдсон ч тус болсонгүй. Гэнэтхэн тэр бүр өвдгөн дээрээ сөхрөх нь халаг болж намайг битгий яваач, ядаж хоёр гурван хоног хүлээж болдоггүй юмуу гээд л гуйж эхлэв. Энэ бүхэн намайг үнэхээр тухгүй болгож байлаа. Одоо яая гэхэв, бүх зүйл төлөвлөгдсөн байсан тул үүнийг өөрчлөх аргагүй юм даа.
Би хатагтайг гарнаас нь түшиж босголоо. Намайг ятгаад нэмэргүй гэж бодсон бололтой тэр уруу царайлж зогсов. Тэгээд надад хэрэг болно гээд өөрийнхөө хүзүүнд зүүж явсан загалмайг өгдөг юм байна.
       Хэдийгээр би багаасаа сүмд явж, бүсэг бишрэлтэй хүмүүсийн дунд өссөн шүтлэгтэй Англи хүн боловч, чухам энэ зүүлт ямар учраас надад хэрэг болохыг ер ойлгосонгүй. Гэлээ гээд хөгшин настай хүн надад юм өгч байхад татгалзана гэдэг ёс зүйгүй хэрэг болно шүүдээ.
Тэгээд тэр хатагтай намайг эргэлзэж буйг гадарласан бололтой гараа сунгаж өнөөх зүүлтийг хүзүүнд минь зүүж өгөхдөө "Ээжийн чинь төлөө залбиръя" гэж хэлсэн юм. Тэгж хэлээд өрөөнөөс минь гарч одов.
       Яг одоо энэхүү өдрийн тэмдэглэлийн энэ хэсгийг би суудлын тэргийг ирэхийг хүлээх зуураа бичиж байна. Мэдээж хэрэг ирэх ёстой цагаасаа бас л хоцорч дээ янз нь. Харин өнөөх загалмайн хувьд хүзүүнд минь зүүлттэй л явна.
       Өнөөх хатагтайн гуйлтаас болов уу, аль эсвэл энэ газрын талаар дуулсан олон арван хий үзэгдлийн түүхээс болсон уу, эсвэл энэ зүүлтнээс болоод байна уу бүү мэд сэтгэл санаа минь нэг л тайван бус байх чинь. Хэрэв энэ дэвтэр намайг харихаас өмнө түрүүлээд Минад хүрэх болбол, миний өмнөөс салах ёс гүйцэтгэнэ биздээ хэхэ. Өө тэр, тэрэг маань хүрээд ирлээ.

5-р сарын 5. Шилтгээнд.

Өглөөний манан будан арилж, нар дээр хөөрөхийн зэрэгцээ алс тэртээд хөрөөний ир шиг хөх судал татаж эхлэв. Хэтэрхий хол байсан тул толгодын орой аль эсвэл моддын үзүүр алин болохыг нь ялгах аргагүй байлаа. Эсвэл хоёулаа ч байж мэдэх юм.
       Миний хувьд яг одоо тийм ч нойрмог биш байна. Ямартай ч би унтах цаг болох хүртлээ бичихээр шийдлээ.
        Харин сүүлийн хэдэн цагт сонирхолтой үйл явдлууд олон болж өнгөрлөө шүү, магадгүй Биштрицээс гарахынхаа өмнө идсэн үдийн зоогийнхоо талаар эхэлж бичих хэрэгтэй байх.
Тэдний хэлдгээр "Хулгайчдын Бифстэйк" гэдэг хоолыг нь амталж үзлээ. Үхрийн бас гахайн махыг шоронд өлгөөд сонгино болоод өнөөх улаан чинжүүгээр амталж гал дээр шарсан байна.
Мөн "Голден Медиаш" гэдэг дарснаас нь амсаж үзлээ. Хэл ам дарвигнуулсан их хачин амттайг нь яана, гэхдээ л татгалзах аргагүй юм билээ. Уг дарснаас би хэд хэдэн хундгыг барьж орхив, өөр юу ч уусангүй.
       Харин тэргэн дээр явж очиход жолооч нь суудал дээрээ байсангүйэ, тэр өнөөх буудлын хатагтайтай ярьж зогсоо харагдана.
       Тэр хоёр надруу байн байн хараад л нэг зүйлийн талаар их л нухацтай ярьж байгаа бололтойдог шүү. Мөн дэргэд нь гадны хэд хэдэн хүн очиж суугаад яриаг нь чагнаж байх юм гэнэ. Тэгснээ тэд ч мөн надруу их л харамсч байгаа бололтой харцгааж эхлэв. Тэдний яриан дундаас би хэд хэдэн нутгийн үг удаа дараа давтагдаж байхыг олж сонслоо. Ингээд би толь бичгээ гаргаж тэдгээр үгнүүдийг нь хайж үзсэн юм.
      Харин эдгээр үгс нь намайг огтхон ч баярлуулаагүй гэдгийг хэлэх байна, тухайлбал "Ордог"-Чөтгөр, "Покол"-Там, "стрегоика"-шулмас, "вролок" болон "влкослав" - энэ хоёр үг адилхан утгатай, нэг нь Словак үг нөгөөх нь Серби юм. Хоёулаа хүн чоно, цус сорогч гэсэн утгыг илтгэх аж. (Санамж, эдгээр хачин мухар сүсгийн зүйлсийг би гүнгээс асууж лавланаа).
Явах цаг ч болж, тэрэг маань ч хөдөллөө. Харин эргээд хартал өнөөх хүмүүс чинь мухлагийн үүдэнд цуглаж зогсоод хоёр гарынхаа хуруунуудыг зөрүүлж загалмай үүсгээд надруу харуулж байх нь тэр.
       Хамт яваа зорчигчоосоо би юу гэсэн утгатайг нь асуулаа. Эхэндээ тэр хариулсангүйэ, тэгснээ намайг гадны хүн болохыг мэдээд тэгсэн үү яав, ам нээж, эдгээр тэмдэг нь чөтгөрийн нүдний эсрэг хамгаалагч сахиус болдог талаар хэлж өглөө.
       Энэ бүхэн надад огтхон ч таатай санагдсангүй. Тэр тусмаа огт мэдэхгүй газар оронд явж, урьд өмнө уулзаж байгаагүй танихгүй улсын дунд байгаа хүнд бол шүүдээ. Гэхдээ л эндхийн хүмүүс нь их сайхан сэтгэлтэй юм шиг санагдсан, хэдий тэд уйтгартай дүнсгэр боловч тэдний зарим нь намайг үнэн голоосоо өрөвдөж байгаа нь илт байлаа.
        Дэн буудлын үүдэнд цуглаад гар хуруугаа зөрүүлж зогссон тэдгээр хүмүүсийг, мөн тэрхүү зураглалыг магадгүй би хэзээ ч мартаж чадахгүй байх. Ялангуяа хашааны голд тарьсан ногоон хайстай хулслаг улаан цэгцүүхэй болоод жүржийн модны ногоон навчис, бас биднийг хооронд нь тусгаарлах дугуй арктай хонгил-энэ бүхэн энэхүү дүр зураглалыг улам илүү чимж өгч байсан билээ.
        Удалгүй жолоочийн зотон даавуун өмд бүхээгний урд цонхыг бүхэлд нь хааж, өндөрт далайх түүний ташуур, "готза" хэмээн орилох дууны нь хамтаар дөрвөн жижиг морьд урагш ухасхийж, бидний аялал эхэлсэн юм.
        Замд таарах байгалийн түмэн гоо үзэсгэлэн өнөөх хар бараан бодлуудыг минь тэр дорхноо сарниаж орхив. Мөн хамт зорчигчдынхоо хэл усыг бага сага гадарлахын хувьд би огт ганцаардсангүй. Хөвчит ой моддоор дүүрсэн ногоон тал газрууд, фермийн байшингууд дэргэдүүр өнгөрнө. Урд зөвхөн эцэс төгсгөлгүй мэт үргэлжлэх бидний зам дурайн харагдана. Алимны, чавганы, лийрний, интоорын гэх мэт олон жимсний модод хаа сайгүй тааралдаж, өндөр моддын доор навчинд хучигдсан ногоон зүлгүүд үзэгдэх нь нэн таатай. Энэхүү гайхалтай ногоон толгодын цаадах газрыг нутгийн ардууд "Миттел Ланд" гэж нэрлэх аж. Бидний зам тахирлан чиглэлээ өөрчилж, нарс моддын цаагуур халхлагдаж, толгод гүвээний ардуур нэг орж нэг гарсаар явах бөгөөд заримдаа хад чулуутай газрууд ч мөн таарч байлаа. Хэдий тийм ч бид их хурдтай урагшилж байсан юм. Тэрэгний жолоочийг яагаад ингэтлээ яараад байгааг нь мэдэх юм алга, харин бид тун удахгүй Борго Прунд-д хүрч очно гэдгээ л мэдэж байлаа. Энэ хэсгийн замын тухайд гэвэл зун цагт дээгүүр нь явахад урамтай сайхан байдаг ч өвлийн анхны цасны дараагаар хүн амьтан явахын аргагүй болдог юм гэнэ. Энэ хавийн замыг засварладаггүй нь учир шалтгаантай аж. Эртний Хоспадарчууд ч энэхүү замыг засахгүй байсан биз, үгүй бол Туркууд тэднийг цэргийн хүчээ хуримтлуулах гэж байна, дайнд бэлтгэж байна гэж бодох байсан байх.
       Миттел Ландын ногоон толгодын цаана Карфатын өндөрлөг хэсэгт тэмүүлсэн ой модот хөндийнүүд байгаа харагдана. Харин бидний баруун, зүүн талд уул толгодын сүүдрүүд гүн хөх хийгээд нил ягаан өнгөөр тунарч, чулуу бас өвснүүд нийлээд бор мөн ногоон өнгөөр гэрэлтэнэ. Хөрөөний ир шиг хад асганууд алсад бараа тасрах хүртлээ үргэлжилж, харин тэндээс эхлээд алсын шовх өндөр уулсын цаст оройнууд үзэгдэнэ. Оройн наран илчит гэрлээ харамгүй хайрлаж, байгаль ертөнцийг түмэн өнгөөр солонгорон гэрэлтэх боломжийг олгосон нь энэ билээ.
       Зорчигчдын нэг нь миний гарнаас барьж алсад хөхрөх цаст өндөр уулын оройг зааж,
"Хараач! Истэн сзек!" - "Бурхны сэнтий!" - гэж дуу алдав.
       Эцэс төгсгөлгүй мэт бидний зам цааш үргэлжилсээр, жаргах наран уулсын араар улам бүр бөхийсөөр нэг л мэдэхэд биднийг сүүдэр бас харанхуйн дунд үлдээлээ. Жолоочийг харанхуй болохоос урьтаж эцсийн зогсоолдоо хүрэхээр яарч явсныг нь би тэгэхэд л ойлгосон юм. Хэдий тийм ч цаст өндөр уулсын орой нарны гэрлийг үзсэн хэвээр байх аж. Замдаа төрөл бүрийн хувцас өмссөн Чехүүд бас Словакчуудтай зөрж өнгөрч байлаа. Гэхдээ тэдний дунд бамбай булчирхайн өвчин түгээмэл байдгийг би олж анзаарсан юм. Замд огцом эргэлтүүд олон таарч тэдний заримаар нь явж өнгөрөх бүрт морь тэрэг дайвалзаж, зорчигчид бие биенээсээ зуурч амжина. Сүсэг бишрэлдээ үнэнч тариаланчид биднийг дэргэдүүр нь явж өнгөрөхийг ч тоолгүйгээр мөргөлийн шүтээндээ залбирч суугаа харагдана. Маш олон зүйлс миний хувьд шинэ байлаа. Ойн захад овоолсон өвсөн бухалнууд, ногоон навчсын дундаас мөнгөн өнгөөр гялалзах хус модод алсад байгаа нь үзэгдэнэ.
       Бидэнтэй адил морь тэрэгнүүд зөрөг замаар зөрөөд өнгөрч байлаа. Тэдний ихэнх нь тариачдын уналага байх агаад зарим нь дүүрэн хүнтэй байхад нөгөө нэг нь морь тэрэгчнээс өөр зорчигчгүй байх аж. Өдөржингөө ажилласан тариаланчид гэртээ харьж явна. Цагаан цамцтай Чехүүд, хонины арьсан хувцастай Словакчууд зэрэгцэж өнгөрнө. Гартаа тэд урт гэгч нь саваа мод мөн хурц сүх барьжээ. Оройн наран улам бүр доошилж газар дэлхийд харанхуй сүүдрийн хаанчлал газар авах бүрт алс тэртээд найгах нарс бас царс, хус болон шилмүүст моддыг дов толгод, хөндий цайдам газруудаас ялгах аргагүйд хүрч байв. Гадаа бас их хүйтэн болж байлаа. Санаа сэтгэл дагаад ч тэр үү моддын сүүдэр амь орох шиг болж, Карфатын тэнгэрт хөвөх үүлс хий үзэгдэл шиг харагдаж үдшийн хярууны хамтаар бодолд дарагдсан ухаан санааг минь сарниулж эхэллээ. Удаан сууж залхсан би сүйх тэрэгнээс бууж алхахыг хүсэхэд "Үгүй, үгүй!" гэж тэрэгний жолооч толгой сэгсэрнэ. "Та энд бууж болохгүй. Эндхийн ноход зуудгаараа хэзээнээс нэртэй" гэж тэр учирлана. Тэгээд зорчигчдыг тэр тойруулан харж түүнийг дэмжсэн бусдынх нь инээмсэглэлийг олж үзээд наргиан болгож "Унтахаасаа өмнө та хэрэг төвөгт орооцолдохыг хүсээгүй л байлтай" гэж хэлээд урдах замруугаа эргэн харав. Зөвхөн тэр сүйх тэрэгнийхээ дэнг асаах гэж л зогссоныг нь би санаж байна.
       Гадаа харуй бүрий өтгөрөх тусам зорчигчдын сониуч зан нь дагаад нэмэгдэнэ. Тэрэгний хөтөчтэй яриа өдөж түүнийг шалавхан давхихыг тэд мөн хүснэ. Чанга ширүүн дууны хамтаар морьтон урт ташуураа өндөрт далайж тэрэгний морьдыг өршөөлгүйгээр шавхуурдаж байв. Удалгүй харанхуй замын эхэнд, хавцал толгодын дундуур, нарийн зүйдэл газраар бүдэгхэн гэрэл тусч эхлэв. Зорчигчдын сонор сэрэмж дээд цэгтээ туллаа. Морьдын тах чулуун зам дээр дээр начигнаж, сүйх тэрэгний хурд улам нэмэгдэх нь шуурган дундах тэнгист завиар сэлүүрдэж байгаа мэт санагдаж байв. Суудлаасаа унахгүйн тулд би биеэ барьж явлаа. Замын энхэл донхол арилж тэгшрэх тусам бид нисэх мэт хурдалж эхлэв. Алсад харагдаж байсан өндөр уулс өмнөхөөсөө илүү ойртсоор, тэргийг тойроод бидний дээрээс бөхийж эхлэв. Бид Боргогийн гарамд тулж ирлээ. Удалгүй зорчигчид надад татгалзах аргагүй "бэлгийг" ээлж дараалан санал болгосон юм. Надад ерөөл магтаал хайрлаж, намайг тэд адислаж байсан нь Биштриц дэх дэн буудлын гадна олж үзсэн тэрхүү дүр зураглалыг надад сануулж орхив. Тэгтэл гэнэт тэрэгний жолооч урагш бөхийж, тэргэнд сууж явсан зорчигчид маань хоёр тийш болцгоож цонхноосоо толгойгоо гарган харанхуйн зүгрүү өлийн харж эхлэв. Ямар нэгэн хачирхалтай зүйл болж байгаа аль эсвэл болох гэж буйг би гадарлалаа. Тэднээс асуусан боловч хэн нь ч надад ойлгомжтой хариу хэлсэнгүй. Энэхүү гайхшрал минь тийм ч удаан үргэлжилсэнгүй. Удалгүй дорно зүгт, бидний өмнө Боргогийн гарам харагдаж эхлэх нь тэр. Гадаа харанхуй байсан ч өтгөн үүлс тэнгэрт хуралдаж, ширүүн аадрын өмнөх шиг ер бусын нам гүм байдал ноёлж байсныг ч мөн хэлье. Яг л энэ том уулын хоёр талд цаг агаар хоёр өөр янзаар хувирч байгаа юм шиг санагдаж билээ. Харин бид аадрын үүлс хуралдсан тэр хэсэгрүү нь орох гэж байлаа. Миний хувьд намайг гүнгийн шилтгээнрүү хүргэж өгөх тээврийн хэрэгслийг хайж явлаа. Харанхуйн дундаас ямар нэгэн гэрэл үзэгдэхийг би хүлээж байв. Гэвч юу ч харагдсангүй. Энэ газарт гэрэлтэж байсан цорын ганц гэрэл нь бидний тэрэгнийх байх агаад амьсгаадсан морьдын амнаас уур савсч байсан нь дэнгийн гэрэлд тодхон харагдаж явав. Элсээр хучигдсан зам бидний өмнө зурайн гарч ирлээ, гэвч урд ямар ч тэрэг байгаа шинж харагдсангүй. Зорчигчдын дуу хөөр ч нэмэгдэж, эргээд тэд шуугицгааж эхлэв. Энэ нь яг л тэд ямар нэгэн зүйлд баярлаж байгаа мэт санагдаж байв.
       Тэрэгний хөтөч халаасны цагаа гаргаж харснаа зорчигчдод хандаж маш сул дуугаар нэг зүйлийн талаар хэлэв. Би бодохдоо "Бид очих ёстой цагаасаа нэг цагаар хоцорч явна" гэсэн болов уу гэж бодож байтал хөтөч надруу харж ингэж хэлсэн юм. Тэр Герман хэлээр надаас ч муу ярьж байлаа.
       "Энд ямар ч тэрэг алгадаа. Эрхмээ, магадгүй та эндүүрсэн байх. Хэрэв энд тэрэг ирсэн бол маргаан байхгүй эргээд Буковиноруу буцсан байх. Тийм бол маргааш, үгүй бол тэрний цаад өдөр ирэх биз. Тиймээс бүгдээрээ бушуухан ..." гэлээ. Морьд янцгааж, хуухирч эхэлсэн тул хөтөч ингэж хэлээд яриагаа таслахаас өөр аргагүйд хүрэв. Тэгтэл гэнэт сүйх доторх зорчигчид дуу шуу болоод явчихлаа шүү. Эргэж хартал бидний ардаас нэгэн морь тэрэг ирж байгаа нь тодхон харагдав. Аажим аажмаар дөхсөөр дэнгийн гэрэлд тодорсоор бидний тэрэгтэй зэрэгцээд ирэх нь тэр. Уналга морьд нь яг л нүүрс шиг хар өнгөтэй байх агаад аргагүй сайхан хүлэг морьд байлаа. Харин тэргийг урт хүрэн сахалтай, том хар малгайтай өндөр хүн жолоодож байв. Яагаад ч юм тэр эрхэм нүүрээ биднээс нууцлаад байгаа юм шиг санагдав. Тэгээд түүнийг бидэнрүү харах үед том малгайн дороос дэнгийн гэрэлд хоёр нүд нь улаанаар гялалзаж байлаа.
       Тэр хөтчид хандаж "Найз минь, чи их эрт хүрж иржээ" гэж хэлэв.
       "Англи эрхэм их яарч байсан юм" гэж хариулахдаа хөтөч ээрч муурав.
       "Эсвэл чи түүнийг Буковинаруу хүргэж өгөх гэж байсан юм бишүү. Тэгж ярихгүйэ найз минь. Би хэтэрхий ихийг мэднэ, миний морьд хамгийн хурдан нь."
       Ингэж хэлээд тэр инээмсэглэх үед дэнгийн гэрэлд цонхигор цагаан царай, улаан уруул, хурц шүднүүд үзэгдэх нь тэр. Зорчигчдын нэг нь ухасхийн цочиж нөгөөдөө Бургерын "Леноре"-ийн мөрнөөс шивнэлээ.
       "Денн ди Тодтен райтен Шнелл." ("Үхэгсдийн хувьд аялал гэдэг нүд ирмэхийн зуурт")
Учир битүүлэг тэр морьтон энэхүү үгсийг сонсоод мөн л инээмсэглэлээ. Өнөөх зорчигч нүүрээ доош нь буруулж, хоёр хуруугаараа загалмай үүсгэн чичирч эхлэв. Бусад нь ч мөн таг дуугүй сууцгаана. Бүгдэнгийнх нь царай цонхийжээ. "Надад Англи эрхмийн ачаа тээшийг өгнө үү", гэж өнөөх морьтон хэлээд цүнхийг минь уриалгахан гэгч нь аваад тэргэн дээрээ ачлаа. Хоёр тэрэг маш ойрхон байсан тул газарт буух шаардлага байсангүй. Харин учир битүүлэг морьтон надад гар сунгаж туслахаар завдаж бугуйнаас минь атгах үед түүний гар нь мөс шиг хүйтэн мэдрэгдэж билээ. Яагаад ч юм тэрний хүч нүсэр их мэт надад санагдсаныг нуух юун.
       Ингээд тэр юу ч хэлэлгүй морьдоо эргүүлж харанхуй замруу хөтөллөө. Арагш би эргэн харахад тэргэнд өлгөөстэй дэнгийн гэрэлд хамтран зорчигчид маань хоёр хуруугаа зүрүүлсэн байгаа нь тод харагдсан юм. Тэрэгний хөтөч бушуухан гэгч нь морьдоо ташуурдаж, тэд Буковинаруу цааш хөдөлсөн билээ. Тэднийг удалгүй харанхуйд замхран одоход миний айдас улам ихээр нэмэгдэж, хэдий мөрөнд минь цув нөмрөөстэй, өвдгийг минь өмд халхалж байсан ч хамаг бие зарсхийгээд явчихлаа. Харин морьтон Герман хэлээр тун цэвэрхэн гэгч нь : "Шөнөдөө их жихүүн байдаг шүү, ноёнтон минь. Мөн миний гүнтэн надад хандаж таныг харж хандахыг захисан юм. Татгалзахгүй бол энэ суудал доор байгаа сливовицээс (нутгийнхны уудаг чавгатай бренди) балгачих." гэв.
       Би уусангүйэ. Миний бие нэг л тавгүй болж, айж байгаагаа би мэдэрч байлаа. Төдий л удалгүй тэрэгнээс буугаад эргээд явмаар санагдаж эхлэх нь тэрдээ. Гэвч ачаа тээш маань баглаатай, нөгөөтэйгүүр Буковина хүрэх замаас салаалж өөр тийшээгээ дэндүү хол явчихсан байв. Надад өөр сонголт байсангүй. Бид урагш яваад л, яваад л байлаа. Энэ бүхэн надад яг л нэг газраа эргэлдээд байх шиг санагдаж билээ. Морьтноос асуух зүйл мундахгүй их байсан ч, ам нээж түүнээс асуулт асуухаас зүрхшээж явав.
       Хэдий хэмжээний хугацаа өнгөрснийг бүү мэд. Чүдэнз зурж би халаасны цагаа гаргаж харахад цагийн зүү шөнө дундын 12 цагийг заахад хэдхэн минут үлдсэн байв. Гэнэтхэн би нутгийн ардын ярьдаг элдвийн муухай мухар сүсгийн яриануудыг санах нь тэр. Энэ бүхэн намайг улам тав тухгүй болгож орхив.
       Тэгтэл замын хаа нэгтээгээс нохой хуцах чимээ дуулдаж эхлэв ээ. Тэгснээ айснаасаа болоод хуцахаа больж удаан гэгч нь улиж эхлэх шиг болов. Түрүүчийн нохой чимээгүй болж амжаагүй байхад бас нэгэн нохой дуугарна, түүний дараагаар бас нэг нь гэх мэтээр үргэлжилнэ. Бид тариаланчдын эдлэн газрын дэргэдүүр явж байлаа. Ноход яг л галзуурсан мэт хуцаж бас ульж байсан юм. Эхний улилтыг эс тооцвол морьд маань цочиж үргэсэнгүй.
Эндээс бас тэндээс ууль шувуу уухилж, морьд хуухиран янцгаана. Харин морьтон хийгээд түүний хүлэг морьд юу ч болоогүй гэлтэй явж байхыг хараад айсандаа ар нуруугаар минь цэл хүйтэн төмрөөр хайрах шиг болж хамаг биений минь хар хөлс цутгаж эхлэв. Төд удалгүй энэнээс ч дор зүйл сонсогдож, алс тэртээх уулсын хөндийгөөс чонын улих чимээ дуулдаж эхлэв! Цочсондоо би огло үсэрч, морьд ч мөн булгин бусгалаа. Тэрэгний жолооч морьдын өмнө гарч зогсоод жолооноос нь атган тэднийг номхтгон тогтоож дөнгөв.
       Тэднийг тайтгаруулж, яг л эмнэг сургагчид шиг чихэнд нь ямар нэгэн зүйлс шивнэх аж. Үр дүн нь үнэхээр гайхалтай байв. Хэдий бусган булгиж байсан ч эргэж тэднийг унах боломжтой болох нь тэр. Жолооч эргэн суудалдаа тухалж тэргийг үргэлжлүүлэн залж эхлэв. Энэ удаад бид зөрлөгөөс нилээд зайтай газарт нарийн жимээр баруун гар талыг барин уруудлаа. Жим удалгүй хөвчит ой мододтой хөвөө залгуулж моддын дундуур явж оров. Бидний зам чулуурхаг болж, хэдий моддын навчис биднийг халхалж байсан ч үлээх салхины чимээ нохдын хуцах дууг бидэн дээр авчирсан хэвээр л. Шилмүүст моддын мөчир салхинд найган ганхах нь яг л тэд хоорондоо ярилцаж буй гэлтэй. Цаг агаар улам хүйтэрч, нойтон хяруу унаж эхэлсэн байна. Ойн гүнрүү бид улам гүнзгий орохтой зэрэгцээд чонын улих чимээ бүр илүү тодорч, эцэстээ тэд яг л биднийг тойрон хүрээлж байгаа юм шиг санагдаж эхлэв. Би маш их айж, айдсыг минь морьд хуваалцаж явлаа. Харин жолоочийн хувьд мөнөөх л янзаараа юу ч болоогүй юм шиг явах нь аймаар ч юм шиг. Заримдаа тэр толгойгоо хоёр тийш нь болгож баруун бас зүүн талаа харж явна. Гэвч харанхуйн дундаас би юуг ч олж үл чадна.
       Тэгтэл гэнэт миний сууж явсан талд цэнхэр дөлнүүд гэрэлтэх нь тэр! Тэрэгний жолооч мөн үүнийг олж харсан бололтой өнөөх зүгрүү ажиглан харах нь намайг хоосон зүйл хараагүйг гэрчлэх мэт. Жолооч удалгүй морь тэргийг зогсоож, газарт үсрэн буугаад харанхуй ойн зүгрүү уусан алга болов. Харин би юу хийх ёстойгоо мэдэлгүй дэмий л айж суулаа. Чононуудын улих чимээ анх дуулдаж эхэлсэн шигээ алслагдан замхарч эхлэв. Аз болоход жолооч маань ойн гүнээс гараад ирлээ шүү хө, хачирхалтай нь тэрээр юу ч хэлэлгүй тэргэндээ эргэж суугаад, морьдынхоо жолооноос атгаснаар бидний аялал цааш үргэлжлэх болов.
       Тэрэгний дугуй эргэлдэж, харанхуй ойн жимээр бид урагшилсаар л. Энэ бүхэн эцэс төгсгөлгүй мэт үргэлжилж, нэг л мэдэхэд нойр минь хүрч би эвшээлгэж эхлэв. Заримдаа бүр унтаж байгаа сэрүүн байгаагаа ч мэдэлгүй энэ бүхэн дэмий л хар дарсан зүүдний нэгэн хэсэг мэт бодогдоно. Хааяахан өнөөх муу ёрын цэнхэр нүднүүд ойн хөвөөгөөр гялсхийх нь гаслантай. Тэр тоолонд тэрэгний жолооч хурдаа нэмж явах нь төвөгтэй санагдаж байв.
Эсвэл би хий зүйлс хараад байна уу, харанхуйд дассан хүүхэн хараа минь намайгаа хуураад байна уу. Нүд минь намайг мэхэлж болох ч чих минь хуурч болно гэж үү. Чонын аахилж уухилах чимээний хамтаар бид бүрэнхий моддын дундуур урагшилсаар л байлаа. Ахиад л жолооч эр тэргийг зогсоож газарт буун харанхуй ойруу сажлав. Түүнийг эзгүйд хүлэг морьд нь бусган булгиж, дориун эдгээр амьтад урьд өмнөхөөсөө илүүтэй догшин аашилцгаана. цэнхэр дөлнүүд үзэгдэхээ больж, чонын улих дуун сонсогдохгүй болсон байхад айсандаа чичрэн салгалах тэднийг хараад би айх шалтгаан юу байсныг нь эрээд эрээд олсонгүй.
       Энэ үед харанхуй үүлсийн цаанаас хавирган саран цухуйж, нарсан ойг тэр чигт нь гийгүүлэв. Сарны гэрэлд би ойн цоорхойд чонын тэдгээр сүрэг цагираг үүсгэн суугаад араа шүдээ яралзуулан, улаан хэлээ унжуулан байгаа аймшигт дүр зураглалыг олж үзэв. Шөрмөслөг хөлтэй, сэгсгэр үстэй, хурц савартай тэдний ийнхүү чимээ аниргүй суух нь аахилж уухилаас нь илүүтэй аймар санагдаж билээ. Айж эмээснээсээ болоод хамаг биений минь цус царцах шиг болж хөдөлж чадалгүй хөшиж орхисноо би тод санаж байна. Хүн гэдэг зөвхөн айдастай улаан нүүрээрээ тулгарсан үедээ л үнэнхүү мөн чанар нь танигддаг болохыг би тэр үед л ойлгосон юм.
       Удалгүй бүр ч хачирхалтай үзэгдэл болж өнөөх олон чонын сүрэг сарны гэрэлд зэрэг зэрэг дуу дуугаа авалцан улилдаж эхлэв. Тэрэгний морьд бусган булгиж, аврал эрсэн өрөвдөлтэй харцаар надруу ширтэж байлаа. Ойгоос чононууд нэг хоёроороо гарч ирсээр, цагираг үүсгэн суух чонын сүрэгт нэгдэн нийлж байв. Яах учраа ололгүй би аврал ирж морьтны араас дуудсан билээ. Эндээс зайлах цорын ганц арга зам бол чонын цагирагийг дайраад өнгөрөхөөс өөр сонголт байсангүй. Зэргэлдээ алхах чононуудыг би айлгах гэж, хэрэндээ энэ боломжийг ашиглаад морьтныг хүрээд ирээсэй гэсэндээ дэмий л тэрэгний хажуу хаалгыг балбаж байлаа. Харин тэр яаж яваад тэнд хүрч очсоныг чөтгөр бүү мэд, захирангуй ширүүн дуу цуурайтахыг би сонсоод урдах замруу харахад морьтон эр замын голд зогссон байгаа харагдана. Урт гараа тэр өндөрт өргөж бургас модны гишүү мөчрийг угз татаж аваад чонын сүргийг үргээхийг завдлаа. Зарим нь зугтаж, харин зарим нь байрнаасаа огтхон ч хөдөлсөнгүй. Энэ үед хавирган саран үүлсийн араар халхлагдаж орчин тойрныг үзэх аргагүйд хүрлээ.
Замхран алга болох сарны гэрлийн хамтаар айдас хүйдэс минь улам ихээр нэмэгдэж ухаан санаа минь балартаж эхлэх тэр үед морьтон эр тэрэгрүү гүйн хүрч ирэв. Хөшиж хөдөлгөөнгүй болоод үг хэлж чадалгүй хэл ам минь орооцолдож байх тэр үед морь тэрэг харанхуй ойн жимээр хар хурдаараа давхиж байсан юм.
       Хэдий хэр хугацаа өнгөрснийг би мэдэхгүй байна, ямартай ч бидний зам өгсүүр болж байсныг би санаж байна. Харин жолооч морьдын жолоог татаж, тэрэг зогсох үед л хаана ирснээ би анзаарсан юм. Бид хуучин цайзын дэргэд ирсэн байлаа. Гэрэлгүй цонхнууд нь онгойн харлаж, өнө эртний дайн тулалдааны гэрч болон үлдсэн сүрлэг хана хэрэмнүүд нь тэнгэр өөд сүндэрлэн харагдаж байв.